Özgür-Der Van Şubesi konferans salonunda Yapılan “İslam Düşüncesine Giriş, Tarihi-Mahiyeti’’ konulu seminere ilgi yoğundu. Semineri Dr. Mustafa Yılmaz sundu.
Dr. Mustafa Yılmaz’ın konuşmasının özeti; İslam, düşünce, İslam düşüncesinin temel kavramları, İslam düşüncesinin temel kavramları, İslam düşüncesinin temel saiki olarak te’vil ve tefsire değindi. Nazar, tedebbür, tedbir, tezekkür-zikr, temaşa, tahayyül, tevehhüm-vehim, taabbür-ibare-ibret, tefekkür gibi İslam düşüncesi kavramlarını açıkladı.
İslam düşüncesinin etkilenme yolları; fetihler, tercüme hareketleri ve tartışma meclisleri olduğunu söyledi.
Te’vil kavramını şu şekilde açıkladı; anlam genişletme demek olup, evl, evvel lafzından türetilmiş olup bir lafzın iç yüzünü açıklamak demektir. Evveline ve aslına çevirmeyi ifade eder. Yorumlamak veya bir manaya yormak demek olan te’vil, İslami ilimlerde özellikle tefsir ilminde ayetlerdeki olası manalardan birisini, ayetin bağlamı ve Kur’an bütünlüğü içerisinde tercih etmek demektir.
Te’vil , Tefsir arasındaki farkı belirtmek için şu örneği verdi; Fecr Suresi 14. ayette “İnne rabbeke le bi’l-mirsad” ayeti ‘Rabbin gözetleme yerindedir’ anlamına gelir. Ayette geçen ‘mirsad’ kelimesi, gözetlemek anlamındaki rasd [rasat] kökünden gelir ve mif’al formunda mekan ismidir, ‘gözetleme yapılan yer’ demektir şeklinde bir açıklama tefsirdir.
Allah’ın gözetleme yerinde olduğunun bildirilmesinden maksat; Allah’ın bütün insanların yapıp ettiklerini görmesi, bilmesi, gözetmesi, denetlemesi, böylece Allah’ın emir ve yasaklarına uyması konusunda gevşeklik ve gafletten uyarmasıdır, şeklindeki bir açıklama te’vildir.
Ekol ve anlayışların te’vile yaklaşımını ise şu şekilde sınıflandırdı:
-Selefi anlayış; Teolojik antropomorfik ifadeleri ve eskatolojik, alegorik (sembolik) ifadeleri tevilden kaçınmıştır. Anlam sadece metnin lafzında açık olandır. Kastedilen budur, biz bunun dışında bir şey bilemeyiz.
-Müslüman filozoflar ve Mutezile; Hem Teolojide hem de eskatolojide mecazın bulunduğunu ve tevil edilmesi gerektiğini söylemişlerdir. Açık anlamın ötesindeki gizli anlam maksattır. Mecazın kullanılması ise yaratılanların acziyetine bir gönderme olması yanında ahlaki duyarlılığın ve yüceliğin arttırılması maksadından kaynaklanır.
-Ehli Sünnet ve özelde Gazali; Teolojideki antropomorfik ifadelerin yorumlanmasının zaruret olduğunu fakat eskatolojik mevzularda böyle bir zaruretin bulunmadığını dolayısıyla tevilin gereksiz ve yanlış olacağını düşünmüşler dedi devamında ise; Te’vil’in zorunluluğunu; Hem gramatik açıdan hem de metafizik açıdan tev’il zorunludur. Vahiy normal yaratılanları ifade eden bir dili kullanarak Yaratıcıyı anlatmaktadır. Yaratılmışın dilinin Yaratıcıyı ve O’nun maksatlarını anlatması tam olarak mümkün değildir dedi.
Daha sonra kronolojik olarak İslam düşüncesi tarihinden bahseden Yılmaz, son olarak islam düşüncesi içerisinde sahih bir çizginin sosyalleştirilmesi için hareket boyutunun önemine değindi, bu bağlamda oluşacak İslami hareketin niteliklerini şu şekilde belirtti;
Peygamber Muhammed [a.s] mü’min kişiyi bir yolcuya benzetir. Bu yolcunun tedirginliği, dikkati, pervasızlığı, bağımsızlığı, eşya ve mekandan istiğnası bir mü’minin en iyi tanımıdır. Hareketin yani dinin devrimci oluşu bu temel sorumlulukta ve bireyi kuşatan koşullarda değildir. Allah’a teslimiyet için bu koşullara galebe çalma azmi ve mücadelesinde yatar.
İslami hareketin üç temel ayak üzerine kurulduğunu söyleyerek bunları şu şekilde formüle etti;
İlim – Bilgi kaynağı – Kur’an
İslam Düşüncesi – Felsefi kaynak – Te’vil
Fıkıh – İçtihad – Salih Amel
İslami Hareketin teorik kuruluşunu ise şu şekilde gruplandırdı;
Fikri - Tevhidi temel - Kitap
Sosyal - Adalet temeli - Mizan
Siyasal- Özgürlük temeli - Demir
İslami hareketin temel özellikleri olarak;
Fikri, sosyal, siyasal alanlara katkıda bulunan her türlü çabanın toplamı İslami hareketi veya hareketliliği oluşturur.
Legal veya illegal bir örgüt değildir, çünkü o sosyal bir akımdır. Açık şahitliği gerektirir.
Siyasal hamlesi ahlaki köklerine sıkı sıkıya bağlıdır. Bu bağ onun varlığının zorunlu öncülüdür.
İslami hareket bir yaşam biçimidir. Algılama biçimidir. Uygulama biçimidir.
Sadece eylemler bütünü değildir. Deruni olarak da İslam düşüncesini kapsadığı için hem dışsal hem de içseldir.
İslami hareket tanımının tabiatı gereği, İslami olmayana karşı bir harekettir. Bu yönüyle köktenci bir muhalefet dinamiğidir.
İslami olmayan her sistemin bütün yapısıyla temsil edildiği siyasal otoriteye karşı bir harekettir.
İslam dışı otoritelerle köklü bir kopuşu fikri olarak oturtamayan hareket, temel tezlerinde karşı çıktığı ideolojik sistemlerden tam bir kopuş sağlayamaz.
İslami Hareket İçin Zorunlu Üç Alan olduğunu belirten yılmaz bunları;
İslam Düşüncesi -Te’vil İslam Tarih Felsefesi - Olgular ve Değerler Sistem Öncelikler Fıkhı- Fıkhı’l Evveliyat şeklinde sıralayarak sunumunu tamamladı.
Seminer misafirlere çay ve pasta ikramıyla sona erdi.