Özgür-Der Çorum Şubesi 2012-2013 dönemine ait müzakereli seminerlerine devam ediyor. Bu haftaki semineri “Tek Parti Dönemi Boyunca İslami Eser-Yayın Çabaları ” konu başlığı ile Hüseyin Kır ve Selim Özkabakçı sundular.
Cumhuriyetin erken dönem politikalarını iki ana bölümde incelemek yerinde olacağının vurgulayarak söze başlayan Selim Özkabakçı, tek partili dönem 1923-1945 ve çok partili dönem 1945-1960 şeklinde bilinen tarihi süreçler olduğunu her ikisi de kendi içinde farklı eğilimlere kaynaklık ederek dini hayatın görünümünde ortaya çıkan farklı yönelişlerin zeminini oluşturduğunu söyleyerek şöyle devam etti.
"Cumhuriyetin ilanıyla birlikte, kademeli olarak, dinin toplum içerisindeki verili konumu tartışılmaya başlandı. İslam’ın daha çok Osmanlı aidiyetiyle bütünleşmiş yapısının gözden çıkarılması amaçlanmış, yanı sıra gündelik hayatta laisizm karşısında direncini koruyan ve tehditkâr sayılabilecek her türden eğilim, yayın ve siyasal-kültürel proje kademeli bir şekilde düşman olarak ilan edilmiştir.
Modern Cumhuriyet’te 1960’a kadarki dini yayınlar, duygusal eğilim, siyasal yönelim, içerik ve entelektüel donanım açısından ele alındığında bunların gerçekte tek parti ve çok parti dönemlerinin kendine has koşullarını içselleştirdikleri görülecektir. Kuşkusuz bu iki dönem içinde, İslami yayınların, niteliksel açıdan en zayıf kaldığı dönem, Cumhuriyet’in köktenci dışavurumunun somutlaştığı 1945 öncesidir ve buda tek parti koşullarıyla ilişkilidir. Bu dönem sıkı tecrit politikasını yansıtan bir süreç olarak da değerlendirilebilir.
Yeni dönemde İslamcı söylemi kademelide olsa devre dışı bırakma niyeti içten içe kabul görmüştür. Nitekim İslami gazetelerin hemen hepsi 1925 yılındaki Şeyh Said isyanını kışkırttıkları ya da bu başkaldırıya bir şekilde karıştıkları iddiasıyla kapatılmışlardır. “ dedi.
Türkçülük fikrinin süreci hakkında da bilgiler vererek konuşmasına başlayan Hüseyin Kır, bu düşüncenin Tanzimat döneminden itibaren gündeme geldiğini, II.Meşrutiyet döneminde dinde reform ve ibadetin Türkçeleştirilmesi daha fazla dillendirildiğini ve bu fikrin önde gelen ideologlarından Ziya Gökalp ve yayınlanan şiirlerinden örnekler verdi.
Cumhuriyetçi kadrolarının dini ıslah icraatlarından da bahseden konuşmacı, yayınlanan Dini Islah beyannamesi ile ibadet biçimi, dili, görünüşünün değiştirilmesi, ibadethanelere sıraların konulması ve çağdaş enstrümanlar ile müziğe yer verilmesini içerdiğini söyledi.
Bu süreç de Mehmet Akif, Elmalılı Hamdi Yazır’ın Türkçe meal ve tefsir çalışmalarından da bahseden konuşmacı, Eşref Edip,Babanzade Ahmet Naim, Ahmet Hamdi Aksekili gibi yazarlardan örnekler vererek hayatı ve mücadeleleri hakkında bilgiler aktardı.
Tek Parti Döneminde İslamcı söylemi dillendiren yayınlardan bahsedilemeyeceğini söyleyen Hüseyin Kır, dini konuları içeren yayınların ise devlet tarafından yayınlandığı belirterek şöyle devam etti.
“Diyanet İşleri Başkanlığı 1924-150 yılları arasında otuz kitap basmış ve bunları ücretsiz yayınlamıştır. En önemlisi Hak Dini Kur’an Dili ve Tecridi Sarih.
Aynı Zamanda Şeriye ve Evkaf Vekaleti bünyesinde kurulan “Tetkikat ve Telifat İslamiye Heyeti” 16 yıl boyunca Şemsettin Günaltay İslami Tarihi-1922, İzmirli İsmail Hakkı Yeni İlmi Kelam 1923 gibi kitapların olduğu 10 kitap yayınlamıştır.
TBMM talimatı ile Sahih Buhari Muhtasarı Babanzade Ahmet Naim 1928-1948 12 Cilt, İslam Dini Ahmet Hamdi Aksekili 1934,Hak Dini Kuran Dili Elmalılı Hamdi Yazır 1935-39 9 Cilt, İslam Ansiklopedisi, Büyük İslam İlmihali Ömer Nasuhi Bilmem 1947-1949 ve Din Dersi Kitapları yayınlamıştır.
Bu dönemde Eşref Edip’in Şebilürreşad, Necip Fazıl Kısakürek’in Büyük Doğu, Ömer Rıza Doğrul’un Selamet dergilerinin aralarında olduğu, Ehli Sünnet, Müslümanın Sesi, Hareket, Hakka Doğru gibi dergiler yayınlanmıştır.”
Bireysel yayınlardan da söz eden konuşmacı, Risale-i Nur: 1873/Eski Said-Yeni Said/1908, Mehmet Ali Ayni, Tasavvuf Tarihi, felsefe Tarihi, İsmail Hakkı İzmirli, Yeni İlmi Kelam, İslam Felsefe Tarihi, İsmail Fenni Ertuğrul, Meteryalizmin İflası ve İslam, vahdet-i Vücud, Ömer Rıza Doğrul Tanrı Buyruğu adında eserlerden bahsederek konuşmasını sonlandırdı.
Program soru cevap ve karşılıklı görüş alış verişlerinin ardından sonra erdi.