Dersin Özeti:
İslam Dini Her Türlü Irk Farklılığının Üzerine Din Birliğini Koyarak Müminleri Kardeş İlan Etmiştir.
Vasile b. Eska'ın kızı, babasını şöyle derken işittiğini anlatıyor: "Hz.Peygamber'e, 'Ya Resülallah! Irkçılık nedir?' diye sordum. Şöyle buyurdu: 'Zalim de olsa kendi kavmine arka çıkmandır." (1)
Cündeb b. Abdullah el-BecelI'den nakledildiğine göre, Resülullah (sav) şöyle buyurmuştur: "Kim ırkçılık propagandası yaparak veya kabileciliğe/ırkçılığa destek vererek yoldan çıkmış bir topluluğun bayrağı altında öldürülürse, onun ölümü cahiliye ehlinin ölümü gibidir. " (2)
Cübeyr b. Mut'im'den nakledildiğine göre, Resülullah (sav) şöyle buyurmuştur: "Irkçılığa çağıran bizden değildir. Irkçılık davası uğruna savaşan bizden değildir. Irkçılık davası uğruna ölen bizden değildir. " (3)
İbn Ömer' den nakledildiğine göre, Resülullah (sav), Mekke'nin fethi günü insanlara bir hutbe vererek şöyle buyurmuştur: "Ey İnsanlar! Allah sizden cahiliye gururunu ve atalarla övünme adetini gidermiştir. İnsanlar iki gruptur: İyi, takva sahibi, Allah katında değerli kişi ve günahkar, bedbaht, Allah katında değersiz kişi. İnsanlar Adem'in çocuklarıdır. Ve Allah Adem'i topraktan yaratmıştır. . . " (4)
İslam'ın nuruyla aydınlanmadan önce, Arap toplumu cehaletin karanlığında yaşıyordu. Sosyal yapının kabile esasına dayandığı, güçlünün güçsüzü ezdiği, üstünlüğün ancak nesep, soy, ırk ve zenginlikle elde edildiği karanlık bir dönemdi bu. Allah Resulü, insanların birbirlerine eşit olduğunu ilan etmeden önce kişi, ataları ne kadar şeref sahibi ise o kadar şeref, izzet ve asalet sahibi oluyordu. Siyah bir köle ile bir kabile başkanının Allah katında eşit değere sahip olduğu ilkesi, o dönem için bir hayaldi. Yıllarca cahiliye havasını teneffüs etmiş insanların birdenbire eski alışkanlıklarını bırakarak İslam'ın erdemlerini kazanmaları kuşkusuz kolay değildi. Bunun kolay olmadığı sahabelerden Ebu Zer el Gıfari ile Bilal-i Habeşi arasında yaşanan olayda da gözler önüne serili vermişti. İlk Müslümanlardan olan Hz. Bilal, Habeşli siyah bir köle idi. Müslüman olduğu için türlü işkencelere maruz kalan annesi de öyleydi. Bir gün Bilal ve Ebu Zer tartışmışlar, bu esnada Ebu Zer, siyahı olan annesinden dolayı Bilal'i ayıplamıştı. Buna çok içerleyen Bilal de Allah Resulü'ne gidip durumu haber vermişti. Ebu Zer'in bu davranışında cahiliye zihniyetinin izlerini fark eden Sevgili Peygamberimiz, onu gördüğünde şöyle uyarmıştı: "Ebu Zer! Onu annesinden dolayı mı ayıplıyorsun? Demek ki sen, kendisinde hala cahiliye(den izler) bulunan bir kimsesin. " Hz. Peygamber, Ebu Zerr'in bu davranışını cahiliye kalıntısı olarak nitelemişti. Zira cahiliye döneminde insanlar kavim ve kabileleriyle övünür, haksız da olsa kabilesini savunur, kendilerini başkalarından üstün görürlerdi. Irk ve renginden dolayı özellikle Arap olmayan insanlar dışlanır ve aşağılanırdı. Soyunun asaleti ve çokluğuyla övünme yarışı had safhaya ulaşmıştı. Arapların "asabiyet" adını verdikleri, aynı soydan gelenlerin ve aynı kabileye mensup olanların bir arada hareket etmesini sağlayan dayanışma ve kabilecilik ruhu oldukça kuvvetli idi.
"Ya Resulallah! Irkçılık nedir?" diye sorulduğunda Allah Resulü asabiyeti, "Zalim de olsa kendi kavmine arka çıkmandır." şeklinde tanımlamış ve asabiyet, ümmeti felakete götürecek davranışlar arasında sayılmıştı. Irkçılık kadar geniş bir kavram olmamakla birlikte asabiyet, soy üstünlüğünü ve kabileciliği öngörüyordu. Peygamberimiz (sav) ise yaşadığı dönemde oldukça yaygın olan kabile asaleti ile övünme ve başkalarının neseplerine hakaret etme adetinin cahiliyeden kalma bir anlayış olduğunu bildiriyordu. Irkçılık (asabiyet) duygularıyla hareket ederek İslam cemaatinden ayrılan, asabiyet duygusuyla öfkelenen, bu uğurda savaşan, insanları böyle bir davaya çağıran ve bu davayı güderken körü körüne açılmış bir bayrak altında ölen kimsenin bu ölümünün, "cahiliye ölümü" olduğunu haber veren Peygamberimiz (sav), "Irkçılığa çağıran bizden değildir. Irkçılık davası uğruna savaşan bizden değildir. Irkçılık davası uğruna ölen bizden değildir." buyurarak kabilecilik yapmamaları hususunda Müslümanları kesin bir dille uyarıyordu.
Allah Resulü, asabiyet ruhundan kaynaklanan ve Araplar arasında yıllardır süren çekişmelerin, kabile savaşlarının, kan davalarının yerini İslam kardeşliğine bırakması için çaba gösteriyordu. Bunu gerçekleştirmek için din duygusunun soy, kabile, ırk gibi belirleyici özelliklerin hepsinin üzerinde olduğunu vurgulayarak, dinin birleştirici ve bütünleştirici özelliğini öne çıkarıyordu. İslam'ın ilk Müslümanları kimi zaman bu ilkeyi unuttuklarında, Allah Resulü eski alışkanlıklarına dönecekleri kaygısıyla hemen onları uyarmış ve kardeş olduklarını hatırlatmıştı. Bunun örneği, Beni Mustalık Gazvesi esnasında yaşanmıştı. Biri ensardan biri muhacirlerden iki genç kavga etmiş, sonrasında her iki taraf, "Yetişin ey muhacirler!" ve "Yetişin ey ensar!" şeklinde bağırmaya başlamışlardı. Allah Resulü, olayı duyduğunda, "Bu cahiliye çağrıları da nedir?" diyerek bu ayrılıkçı hareketlere tepki göstermişti. Sonrasında da onlara kayıtsız şartsız kabileye itaati, onu savunmayı ve kabile taassubunu değil de İslam kardeşliğini tavsiye eden şu sözleri söylemişti: "Kişi zalim de olsa, mazlum da olsa din kardeşine yardım etsin. Eğer kardeşi zalimse, onu engellesin. Çünkü zalimi yaptığı işten döndürmek ona yapılacak bir yardımdır. Eğer mazlum ise ona yardım etsin!" Hz. Peygamber, bu şekilde üstünlük ifade eden her türlü özelliği bertaraf ederek, kan bağından kaynaklanan kardeşliğin ötesinde bir din kardeşliği oluşturmak istemiştir. Esasında İslam dini her türlü ırk farklılığının üzerine din birliğini koyarak müminleri kardeş ilan etmiştir.
Kıyamet Günü İnsanlar Irklarından Veya Kabilelerinden Değil, İnanç Ve Amellerinden Sorguya Çekileceklerdir
Kur'an'ın ortaya koyduğu evrensel ilkeye göre bütün insanlar, tekbir anne ve babadan; yani Adem ile Havva' dan dünyaya gelmişlerdir. Yüce Allah bu gerçeği şöyle dile getirmiştir: "Ey insanlar! Şüphesiz sizi bir erkek ile bir dişiden yarattık. Birbirinizle tanışmanız için sizi kavim ve kabilelere ayırdık. Allah katında en değerli olanınız, O'na itaatsizlikten en fazla sakınanınızdır. Allah her şeyi hakkıyla bilmektedir, her şeyden haberdardır. " Buna göre aynı asıldan gelen ve temel biyolojik özellikleri aynı olan insanlar arasında bir üstünlük veya aşağılık söz konusu olamaz. Çünkü İslam'a göre hangi ırktan veya sosyal katmandan olursa olsun bütün insanlar eşittir. Hiç kimse bir başkasını ırkından veya renginden dolayı ayıplayamaz. Nasıl olabilir ki? Zira hiç kimse kendi iradesiyle ırkını veya rengini seçmemiştir. İnsanları, iradeleri dışındaki özelliklerinden dolayı kınamak, ayıplamak, aşağılamak ya da tam tersi yüceltmek, hem insanlığa hem de Yüce Yaratıcı'ya karşı saygısızlıktır. Kur'an, farklı farklı ırkların varlığını bir gerçeklik olarak kabul etmekle birlikte Allah katında önemli olan ve insana değer kazandıran ölçünün takva ve dini samimiyet olduğunu bildirmiştir. Allah Resulü de insanların en değerlisi kendisine sorulunca ilk ve en önemli ölçü olarak takvayı göstermiş ve "İnsanların en hayırlısı, Allah'a karşı sorumluluk bilincini en derinden taşıyandır." buyurmuştur. Bunu ifade ederken herhangi bir ırka, gruba veya sınıfa işaret etmemiş, değer ölçüsünü Allah'a karşı sorumluluklarının bilincinde olma ilkesine dayandırmıştır.
Peygamber Efendimiz, bir başka hadisinde de cahiliye Araplarının soy ve kabilelerini gurur ve kibir aracı olarak kullanmalarını eleştirerek, üstünlük ölçüsünün ancak takva olabileceğini şu şekilde ifade etmiştir: "Ey İnsanlar! Allah sizden cahiliye gururunu ve atalarla övünme adetini gidermiştir. İnsanlar iki gruptur: İyi, takva sahibi, Allah katında değerli kişi ve günahkar, bedbaht, Allah katında değersiz kişi. İnsanlar Adem'in çocuklarıdır. Ve Allah Adem'i topraktan yaratmıştır. " İnsanı Allah katında değerli kılan ve onu ahiret saadetine ulaştıracak olan şey, ırk, kabile veya ten rengi değil, kişinin inancı, ahlakı, samimi çabası ve yaşama biçimidir. Kim Allah'a inanır, O'nun emirlerine uyar, yasaklarından kaçınır ve iyi işler yaparsa, o insan daha üstündür. Allah Resülü'nün ifadesiyle, "Davranışları kendisini geri bırakan kimseyi, soyu ileriye götürmez." Kıyamet günü insanlar ırklarından veya kabilelerinden değil, inanç ve amellerinden sorguya çekileceklerdir. Bedenlerine ve mallarına değil, kalplerine ve amellerine bakılacaktır. İnsanlar Allah'ın huzuruna geldiklerinde herkes kendi ameliyle baş başa kalacak, soy sopun hiçbir önemi olmayacaktır. "Sur'a üfürüldüğü zaman işte o gün ne aralarında soy sop yakınlığı kalacak, ne de birbirlerini arayıp soracaklardır. " ayeti bu hakikati gözler önüne sermektedir. Burada şunu da hatırlatmalıyız ki İslam, meşru ölçüler içerisinde olmak kaydıyla kişinin kendi kavim ve kabilesini sevmesini caiz görmüştür. Dinimiz tarafından yasaklanan ise kendi ırkını, diğerlerinin üstünde ve ayrıcalıklı görerek soyunu ve nesebini övünç kaynağı yapmaktır. Kavmini sevmekle, kavmiyetçilik davası gütmek ayrı şeylerdir. Nitekim bir defasında Hz. Peygamber'e, "Ya Resülallah! Kişinin kendi kavmini sevmesi kabilecilik/ırkçılık sayılır mı?" diye sorulmuş ve o, "Hayır. Lakin kabilecilik/ırkçılık, kişinin kendi kavminin haksız davranışına arka çıkmasıdır." şeklinde cevaplamıştır.
Mekke'den ayrılarak Medine'ye hicret etmek zorunda kalan Sevgili Peygamberimiz yıllar sonra Mekke'nin fethinde, "(Ey Mekke!) Vallahi sen, Allah'ın arzının en hayırlısı ve bana, Allah'ın arzının en sevimlisisin. Senden çıkarılmış olmasaydım, vallahi seni terk etmezdim. " buyurarak doğup büyüdüğü topraklara duyduğu sevgiyi dile getirmiştir. Kişinin kendi milletini ve kabilesini sevmesini meşru kabul eden ve "Sizin en hayırlınız, günaha girmemek şartıyla yakınlarına arka çıkanınızdır. "buyuran Peygamberimiz, bir kimsenin kendisini öz babasından başkasına nispet etmesini ve onlardan olmadığı halde kendisinin bir kavme mensup olduğunu iddia etmesini de yasaklamıştır. İslam, soy üstünlüğü anlayışını yasaklamış ancak kişinin soy ve akrabalarıyla ilişkisini kesmesini de hoş görmemiştir. Sıla-i rahim anlayışına sahip olan dinimiz, akrabaya iyilik ve ihsanda bulunmayı teşvik etmiş, soylarıyla bağlarını koparanları ise yermiştir. Bununla birlikte, kişinin kendi akrabalarına, kabilesine veya aşiretine körü körüne arka çıkmasını veya kabilesine/aşiretine mensup insanları kayırmasını yasaklamıştır. Cahiliye döneminde kabilecilik anlayışının bir sonucu olarak, "Zalim de olsa mazlum da olsa, kardeşine yardım et. " şeklinde ortaya çıkan, haksız da olsa kendi kabilesinden olana arka çıkma ve onu kayırma zihniyetini kaldırmıştır. Peygamberliğinden önce de toplumda ahlakı erdemleriyle tanınan Allah Resulü, bu yanlış zihniyeti hiçbir zaman tasvip etmemiştir. Zalim de olsa sırf aynı kabileden olmasından dolayı bir insanı kayırmanın yanlış olduğunu savunan insanların bir araya gelerek oluşturduğu Füdül'e katılarak o insanların yanında olması da bu yanlış zihniyete karşı tavrını göstermesi açısından anlamlıdır. Allah Resülü'nün yaşadığı dönemde, Arap toplumunda kayıtsız şartsız kabileye itaat düşüncesi ve ahlaki değerleri kuşatmış olan asabiyet ruhu, ırkçılık düşüncesinin iptidai şeklini oluşturuyordu. Modern dönemlerde kabilecilik ve asabiyet düşüncelerinin yerini daha geniş ve ileri boyutta olan ırkçılık düşüncesi aldı.
Irkçılık Bölünmelere, Zulüm Ve Sömürüye Sebep Olan Bir Hastalıktır.
Irkçılık veya daha basit şekliyle kabilecilik, tarih boyunca insanların huzurunu, birlik ve beraberliğini bozan, parçalanma ve bölünmelere, zulüm ve sömürüye sebep olan bir hastalıktır. Geçmişte ve günümüzde meydana gelen ırk veya ten rengine dayalı gruplaşmaların insanlık için ne tür felaketlere yol açtığı aşikardır. Zira bir ırkın üstünlük davası, başka ırkın da aynı davayı gütmesine yol açmakta ve önü alınamayan çatışmalar kaçınılmaz hale gelmektedir.
İslam, hiçbir din ve kültürün kendi varlıklarını devam ettirmelerine müdahale etmemiş, dil, ırk ve renk ayrılığı ile sosyal farklılaşmanın yok edilmesi gereken bir olgu değil, bilakis Allah'ın rahmetinin eseri olan bir nimet ve onun ilim ve kudretini ortaya koyan birer ayet ve alamet olduğunu ifade etmiştir: "Göklerin ve yerin yaratılması, dillerinizin ve renklerinizin farklı olması da O'nun (varlığının ve kudretinin) delillerindendir. Şüphesiz bunda bilenler için elbette ibretler vardır. "İslam dininin en önemli özelliklerinden biri, insanın insana, bir ırkın başka bir ırka, bir grubun veya topluluğun başka bir grup veya topluluğa, bireyin topluma, toplumun bireye tahakküm etmesini ortadan kaldırmış olmasıdır. Tahakküm anlayışı zulmün temelidir. İslam bu anlayışı bütün unsurlarıyla reddeder. Irkçılık veya kabilecilik, esasında hem insanlığa karşı işlenen bir suç hem de Allah'a karşı bir saygısızlıktır. Hz. Adem'in çocuğu olmakta eşit olan insanların, soylarını esas alarak birbirlerine karşı üstünlük iddiasında bulunmaya haklan yoktur. Üstünlük, ırk, ten rengi, dil veya coğrafyada değil, her an Allah'a karşı sorumluluk bilinci taşımada ve insanı insan yapan evrensel ahlakı erdemlere bağlılıktadır. Allah Resulü bu gerçeği meşhur Veda Hutbesi'nde bütün insanlığa şu evrensel mesajla haykırmıştır: "Ey insanlar! Şunu iyi bilin ki, Rabbiniz birdir, atanız birdir. Arap'ın Arap olmayana, Arap olmayanın Arap'a, beyazın siyaha, siyahın beyaza üstünlüğü yoktur. Üstünlük ancak takvadadır. "
- (D5 1 1 9 Ebu Davud, Edeb, 1 1 1 1 2)
- (M4792 Müslim, İmare, 57)
- (D5 1 2 1 Ebu Davud, Edeb, 1 1 1-1 1 2)
- (T3270 Tirmizi, Tefsiru'l-Kur'an, 49; D 5 1 1 6 Ebü Davud, Edeb, 110-1 1)