10 Ocak Cumartesi Gecesi Dernek Salonunda gerçekleştirilen seminerde, Özgür-Der Batman Şubesinden İlahiyatçı – Eğitimci Yazar Şefik Sevim şu hususlara değindi.
İlk Kur'an Nesli Olan Sahabenin Temel Özellikleri
İlk Kur'an nesli olan Sahabelerde birer insandır. Hataları olmuş, kusur işlemişler, uyarılmışlar, cezalandırılmışlar ve eğitilmişlerdir.
İlk Kur'an neslinin eğitim ve İslam toplumunun oluşum sürecinde tabii bir tedricilik (aşama aşama oluşum) olduğunu görüyoruz. İlahi irade, inancı öncelemiş, ahlakı bunun üzerinde bina etmiş, hukuku da ahlak üzerinde bina etmiştir.
Sahabe vahye bir teori metni olarak yaklaşmadı. Vahyi pratiğe aktarmak, hayata hakim kılmak için okudu. İlk Kur'an nesli teoride boğulmadı. Vahyin çizgisinde Hz. Peygamberin örnekliğinde fert ve toplum planındaki şahitliğini üstlendi.
Kur'an-ı Kerim, sahabe arasında nesne değil özne durumundaydı. İlk nesil okuma, anlama, fıkhetme çabasını göstermiştir. Soru ve hesap sormayı bilmiştir. Düşünen, tefekkür eden, üreten, ehil insanları seçebilen, seçtiklerini denetleyebilme, emri bil maruf nehyi anil münker sorumluluğuyla uyarabilme bilgi beceri ve iradesine sahip bir toplumdu.
Hatta iş konusunda her şeye rağmen kendileriyle istişare eden Resulullah'a bile, vahye dayanmayan tercihlerine katılmayıp farklı teklifler getirebilen, Resulullah'tan sonraki halifeleri hutbedeyken susturabilen, hesaba çekebilen bir toplumdu.
İlk Kur'an Neslinin Eğitim Sürecinden Çıkarılabilecek Tespitler
*İdraklerin diri olduğu günün belirli saatlerinde "tertil" üzere yani ciddi, sürekli ve programlı bir şekilde Kur'an okuma eylemiyle Rabbimizin emirlerini öğrenmeleri sağlanmıştır.
*Müslüman olmayanlarla yapılacak tartışmada "hikmetle ve güzel öğütle" çağrıda bulunmanın ve onlarla "en güzel şekilde mücadele et." menin yolunun önceden muhkem ayetler ışığında alınan kararlar doğrultusunda belirlenmiş ve Müslümanlar bu çerçevede eğitilmiştir.(Ahzab/ 44 , Nahl/ 125)
*Vahyin ilk dönemindeki yoğun iç eğitimin İslam kimliğini temsil edebilen güçlü bir kadronun oluşmasına imkân sağladığı tespitini çıkarmamız mümkün.
*İlk İslami yapılanma sınıf ve statü farklılığına göre değil, iman kardeşliği esas alınarak oluşmuştur. Talep edenler varken ayrıcalıklı ve güçlü özellikleri olan kişilere yöneldiği için peygamber efendimiz ikaz edilmiştir. (Abese / 1-12)
* "Kavlu leyyin – sözü yumuşak söyleme" duyarlılığı oluşturulmuş, yakınlarla kurulan diyalogda ilkeli fakat nezaketli bir tarz esas alınmıştır.
*Mekki surelerde, Müslümanların varlıklarını devam ettirebilmeleri için ilkeli bir şekilde aile bağı, kabile bağı gibi bir takım imkânları değerlendirmeleri gerektiğine dair işaretler bulunmakta"yakın olanları uyar." İlkesi vurgulanmıştır
*Mekke'de davetin ilk yıllarında Ahiret inancına büyük önem verilmiştir. Tevhid ile beraber uhrevi duygular yoğunlukla işlenmiştir.
*Darül Erkam'da kaliteli öncü bir kadro kurulmuştur.
İlk Vahiy Süreciyle Beraber Medine Dönemi De Dâhil Peygamberimize Eğitime Dair Şu Önemli İncelikler Kazandırılmıştır:
1-Sözün doğru ifade edilmesi
2-Eğitimde dinleyenin içinde bulunduğu şartları ve muhatabın bireysel özelliklerini dikkate almıştır.
3-Kadınlara özel ders için gün tahsis etmiştir.
4-Eğitimde doğallık. Hutbe esnasında hutbeyi yarıda kesip önemli bir konuda yoğunlaşıp tekrar hutbesine devam etmiştir.
5-Eğitimde halkla ilişkiler boyutu. Peygamberimiz hastaları ziyaret eder, cenaze törenlerine katılır davet edenin davetine giderdi. Çocuklara selam verir, onlarla cemaatle namaz kılardı. Yaşlılarla şakalaşırdı.
6-Sahabe ilimde yorulunca, İbn Abbasa göre arada şiir okurlardı. Hz.Ömer de ilim meclisinde sahabenin yorulduğunu fark ettiğinde onları götürür ağaç diktirirdi.
7-Bayram namazlarında kadınların da musallaya yani meydanda namazın kılınacağı ortama alınması kitlesel ibadi hassasiyetin sosyal şahitlik boyutu itibariyle dikkat çekicidir.
İlk İslam Okulu Olan Suffa'nın Özellik Ve İşlevleri:
1- Mekan: Yatılı eğitim ortamları kimlik şekillenmesinde önemli bir zemindir.
2-Özveri: İslam devleti tarafından öğretmenlere Resulullah zamanında verilen maaşlarla ilgili bir delil ve bir bilgiye kaynaklarda rastlanmamaktadır
3-Sayısal Homojenlik:Yaklaşık 400 sahabe eğitim görürdü.
4-İncelik: İslamı öğrenmek üzere gelen yabancılar orada kalabilmekteydi.
5-Cömertlik: Sa'd İbni Ubade her gün 80 talebenin yiyecek ve içeceğini temin etmekteydi. ( Kur'an eğitiminde cömertliğin fonksiyonu)
6-Organizasyon: M. Hamidullah'a göre; Resulullahın buradaki izdiham ve kümelenmeyi dağıtmak üzere başkentteki mahallelerde ilkokul yahut hazırlık okulları diyebileceğimiz birçok diğer okullar açmıştır
7-Halkın içinden olma: Resulullah öğrenmenin yegâne yolunun yazılı şeyleri okumaktan ibaret olmadığı gerek kendisinin gerekse naiplerinin daima halkın arasına karışıp her şeyi yakından takip etme, faydalı gördükleri her fırsatta halkla iletişim kurma cihetine girmişlerdir.
8-Amel Sorunu: Resulullah dinin belli kaide ve esaslarını diğer insanlara öğreten kimselerin, bunları bizzat kendi nefislerinde yaşayıp yaşamadıklarına büyük önem vermiştir.
9-Örnek alma cehedi ve makul taklit: Sahabenin de örnek aldıkları peygamber gibi "yaşayan Kur'an" olma çaba ve arzusunda olduklarını görüyoruz.
10-Mütevazilik: Anlamakta güçlük çektikleri ayetleri kulak ardı etmeyip Resulullah'la paylaşıyorlardı.
11-Teori-Pratik Dengesi: İbni Mesud ve Ubeyd Bin Ka'b: " Biz Kur'an'ı on ayet on ayet öğrenirdik. Ve her on ayetin manasını anlamadıkça ve hayatla ilgili yönü varsa yaşamadıkça yeniden bir on ayet alıp öğrenmezdik. Hz. Osman beş ayet beş ayet öğrendiğinden bahsediyor.
Kur'an Neslini İnşa Çabasında Müslümanların Üç Boyutlu Bir Mücadeleyi Eş Zamanlı Olarak Ortaya Koymaları Gerekir.
1-Zihinsel hicret, içe dönük arınma çabası.
2-Toplumsal sorunlarla ilgilenip mazlumların yanında zalimlere tavır koymaya yönelik mücadele (Dışa dönük mücadele): Egemenlerin ifsadına karşı özgürlük alanlarımızı genişletmek.
3-Geleneksel ve modern tahrifata karşı Kur'an ve sahih sünnete dayalı ıslah mücadelesini sürdürmek.