Kur'an'ın indiği toplumun özelliklerini anlatarak sunumuna başlayan İsmail Ceyran, 'Mekke toplumunun ticaret yapan, sıradan, basit ve kapalı bir toplum idi, adeta coğrafyanın ortasında bir getto gibiydi ve şifahi bir tolum idi. Kur'an böyle bir toplumu dönüştürerek medeniyet üreten kitabi bir toplum haline getirmiştir' dedi. 'Bu toplumun felsefe bilmediğini ve bir ideolojiye sahip olmadığını ve şiirle ilgilenen sözlü geleneğe dayalı bir toplum idi. Yani yazıyla irtibatı zayıftı.'

Devamında Ceyran "Kur'an indiği ilk dönemde tarihten yani geçmiş kavimlerin kıssalarından, içinde yaşanılan dünyadan, zamanın süper güçleri olan Romalılar ve Sasaniler'den ve coğrafyadan bahsederek, bilgiye dayalı bir şekilde, insanların dikkatini içinde yaşadıkları zamana ve zemine çekmiştir, onlara içinde yaşadıkları hayattan, toplumdan ve siyasal olaylardan haberdar olmaları gerektiğini öğretmiştir. Böylece müminleri kendi içlerine kapalı olma durumundan kurtularak evrensel bir cemaat olmalarını sağlamıştır" dedi.

Yaşadığımız çağın enformasyon çağı olduğunu belirten Ceyran bilginin ve dolayısıyla hayatın uzmanlık alanlarında atomize edildiğini böylece bütünlükten ve hakikatten kopuk körleşmeye sebebiyet verildiğini belirtti.

Sonrasında Müslümanlar için bilgi Allah ile bağlantılı olan bilgidir, diyen Ceyran tıpkı hayatın, mülkiyetin, makamların ve dünyalık her şeyde olduğu gibi bilgide de Allah ile irtibatın koparılması durumunda yeryüzünde ifsadın, bozulmanın, çürümenin yaşanacağını belirtti.

İnsanın Allah'a imanının dikey düzlemde tevhit olduğunu, yatay düzlemde diğer insanlarla ilişkinin de adalet olduğunu ifade eden İsmail Ceyran, tevhit ne kadar önemli ise aynı oranda insanlarla ilişkinin de o derece önemli olduğunu, insanın Allah'ın şaheseri olduğunu, eseri dikkate almayanın müessiri de dikkate almadığını, dolayısıyla insana karşı ilgisizliğin Allah'a karşı ilgisiz olduğunu ifade etti.

İsmail Ceyran konuşmasının devamında, "Peygamber, Mekke'de Erkam'ın evini bir bilgilenme mekanı yaptı, Medine'ye hicret ettikten hemen sonra da mescidin bitişiğinde Suffa Mektebi'ni inşa ederek Müslümanların doğru bilgilenmesi, doğru eğitilmesi, hayatı doğru kavramları için bir model oluşturdu" dedi. Ayrıca Kur'an'ın bilgi kaynağı ile ilgili önemli bir uyarıda bulunduğunu özellikle fasıklardan gelen haberlerin tetkik edilmesini öğütlediğini belirtti. 'Öyle ki günümüzde artık Müslümanlardan gelen haberleri bile tetkik etmek zorunda bile kalıyoruz' dedi.

Müslümanlar tarihleri boyunca bilgiye karşı önyargısız davranmışlardır diyen Ceyran, hem bilgiyi başkalarından almada hem de başka coğrafyalara ve kültürlere aktarmada son derece kendine güvenen bir psikoloji ile hareket etmişlerdir dedi. Böylece hem İslam'ın öğretisini kısa zamanda Mağrib'e oradan da Avrupa'ya ulaştırmışlar hem de diğer kültürlerin bilgilerini tercüme ederek kullanmışlardır dedi.

Müslümanların eğitiminde mescidin önemine değinen Ceyran Bin Ba'dis'in şu sözünü hatırlattı: 'Namazsız mescit olmayacağı gibi, eğitimsiz mescit de olmaz'. Mescitlerin eğitim, bilgilenme ve sosyalleşme mekanı olduğunu vurguladı.

Batılı bilgi telakkisi ile İslami bilgi telakkisinin farkına ve yansımalarına değinen Ceyran, Batılı bilgi anlayışının ve bilginin kullanım şeklinin yeryüzünü ifsat ettiğini ifade etti. Dünyevileşen bilginin hakikati ve erdemi değil egoları büyüttüğünü, böylece egosu büyüyen insanın kendisini yeryüzünün tanrısı olarak gördüğünü açıkladı.

Konuşmasını mutlaka üzerinde dikkatlice durmamız gereken şu önerilerle tamamladı:

1) Sağlam Kur'an'i altyapı

2) Resul'ün doğru anlaşılması

3) İçinde yaşadığımız toplumu ve siyasal yapıyı tanımak

4) Çağdaş İslami hareketleri ve Müslüman öncüleri tanımak

5) İslam dünyası dışında gelişen değerleri ve düşünceleri kavramak

6) İslam tarihi ve dünyayı tanımak