Özgür-Der Diyarbakır Şubesi'nin "Alternatif Eğitim Dersleri" kapsamında düzenlediği programların dokuzuncusu dün akşam dernek binasında yapıldı. Programda Sezgin Narin, "Cemaat-i İslami Hareketinin Temel Özellikleri"  konulu konferans sundu.

Narin konuşmasında, Asya"dan Ortadoğu"ya bütün İslami diriliş ve ihya hareketlerini etkileyen Cemaat-i İslami Hareketi"nin ortaya çıktığı Hindistan coğrafyasının tarihsel tahlilini yaparak, cemaatin oluşum ve gelişim sürecini, ideolojisi ve teşkilatlanma yapısını, sosyal ve siyasi perspektifini irdeledi.

Hareketi, İslami ihya hareketlerinin en eski ve en etkili olanlardan biri olarak nitelendirdi. İslam düşüncesinin modern inkılâpçı yorumunu hayata geçirme amacı taşıyan sosyal hareket biçimi olarak tanımladı. 

Cemaatin oluşum ve gelişimi

Harekettin oluşum fikrinin Hindistan"da 1930"larda tam bir siyasi keşmekeşin olduğu; bir yandan Hintlileri temsil eden Kongre Partisinin ulusalcı yaklaşımı, diğer yandan "Müslümanlar Birliği"nin ayrılma fikrine karşılık "mukaddes bir topluluk ve tava hareketi" olarak cemaatin filizlendiğini belirti. Çeşitli makalelerde Müslüman toplumunun köklü değişiklikler ve teşkilatlanmalarının gerekliliğinden söz eden Mevdudi"nin, Hz. Peygamberin (s) başarısını buna bağlıyarak "Hz. Peygamberin(s) başarısının Allahın mesajının kuvvetlice açıklamasının yanı sıra teşkilatlanmasında yattığına" inandığını söyledi. Nisan 1941"de Lohor"da Mevdudi"nin önderliğinde, 75 kişinin katıldığı bir toplantıda, İslami ilkeleri referans alan Cemaati İslami Hareketinin kurulduğunu söyledi. Hareketin kısa zamanda büyüdüğünü; 1947"ye gelindiğinde hareketin teşkilatlanarak, pekiştiğine dikkat çekti. 

Düşünce yapısı

Hareketin düşünce yapısını şu şekilde özetledi;

• İslam; yalnız Allah-insan arasındaki ilişkileri düzenlemez; bunun yanında sosyal, ekonomik ve siyasi hayatı da tanzim eder. 

• İslam"ın kendine ait bir dünya görüşü ve sosyal-politik düzeni vardır.  

• İlhamını Hz. Peygamberin(s) örnekliğinden ve İslami tecdid ve ihya geleneğinden alır.

• İnsan, varlığının her anında ve alanında ilahi hâkimiyeti tesis etmelidir.

Teşkilat yapısı ve faaliyetler

Birçok İslami harekete örneklik eden cemaatin teşkilat yapısının, emirlik makamı ve merkezi şura üyelerinden oluştuğunu, taraftarların ise cemaate bağlılık derecelerine göre gruplara ayrıldığı bilgisini verdi.

Faaliyetlerini; düzenlenen toplantılar, eğitim kampları, sempatizanlarla yapılan toplantılar, tebliğ amaçlı eğitim kampları, kütüphane ve okuma evleri, konferanslar ve kongreler şeklinde açıkladı. 

Sosyal taban

Cemaatin toplumsal tabanının, alt-orta (küçük burcuvazi) gurubunun oluşturduğunu, bunları da özellikle bu sınıf içerisinde tahsil görenler ve muhacirler olarak özetledi. Cemaatin kurulduğu tarihten itibaren popilizme tiksinerek baktığını bu anlamda fakir halkın taleplerine ilgisiz kaldığını, buna rağmen güçlü teşkilat yapısı sayesinde bu kesimden de ciddi oy aldığını aktardı.  "Ehli hadis" mensuplarının cemaatin tasavvufa olan bakış açısı nedeniyle kitleler halinde "cemaate yöneldiğini" söyledi.

Siyasi yöneliş ve eylem

Narin"e göre, geleneksel İslam"a menfi bakmakla beraber Mevdudi Pakistan için İslami anayasa talebi için ulema ile safları sıklaştırır. Pakistan İslami olmayıncaya kadar devlete bağlılık yemini etmeyi meneder.  Hükümetin Keşmir"de gizli savaş planını eleştirir. Bundan dolayı Hindistan"a sempati duyması gerekçe gösterilerek birçok öncü kadro ile beraber hapse atılır. Cemaat ile sistem arasındaki gerginlik Pencap"ta düzenlenen hükümet aleyhtarı gösterilerle doruğa çıkar. Bu hadiseden dolayı Mevdudi idama mahkûm edilir. 1953"te Yargıtay kararı iptal eder. 1956 anayasası için başbakan kadiri Muhammet Ali"nin teklifiyle müzakerelere katılır. Laik elitin itirazlarına rağmen anayasa onaylanır. İslam"ın zaferi ilan edilir. 1958 seçimlerine katılmak için hazırlık yapılırken General Eyüp Han askeri darbe yapar. Anayasa askıya alınır. Cemaate karşı savaş açılır; büroları kapatılır, maddi kaynaklarına el konur ve tüm neşriyatları engellenir. 1964–1967 tarihlerinde Mevdudi hapse atılır. Cemaat 1971"de tekrar seçimlere girer ve hayal kırıklığına uğrar.

Genel değerlendirme

Konuşmasının sonunda hareketi değerlendiren Narin, bazı tavizler vermesine ve hatalar yapmasına rağmen Hareketi, teşkilat yapısı itibariyle başarılı bulduğunu söyledi. Müslümanların yüzyılları bulan siyasal alandaki tıkanıklığına; İslami devlet, İslami anayasa gibi kavramları gündemleştirdiğine ve bu anlamda iyi çığırlar açtığına inandığını ifade etti. Kuran"da dört terim çalışmasıyla sadece Pakistan"da değil tüm dünyada İslami hareketlerde yeni perspektifler geliştirdiğini ve Kuran"ı gündemleştirmeyi başardığını belirti. Hareketin yine modern batı kavramlarını iyi tahlil ettiğini ve Batının laik-seküler anlayışına karşı toplumu uyandırmayı başardığını sözlerine ekledi.

Konferans, sorulan soruların cevaplandırılmasının ardından sona erdi.

HAKSÖZ-HABER / Diyarbakır